Linke Glosse
-e¶ Corrigitur primo C. qui ac. non poss. l. neganda. Sed certe [lex] neganda non corrigitur, quia alius casus ponitur, et in l. neganda nec corrigitur l. is qui ff. de iud. pub., quia in alio casu loquitur, sed sola lex C. qui accusare non poss. l. priuscorrigitur.
-f¶ probatur ex hoc, quod lex ista loquitur in illis casibus, in quibus olim accusatio de maiori crimine secundo loco proposita poterat preiudicare accusationi primitus institute: quod contingebat secundum veteres leges, quando nomen rei non erat receptum inter reos, ut ff. ad l. iul. de adulteris l. si maritus § prescriptiones, et no(tatur) in summa de ordine. iu. § si autem questiones et in summa de acc. § deliberatione facta. Restat ergo, ut in illis casibus, in quibus non poterat olim preiudicare accusationi prime per secundam, scilicet post litis contestationem, nec hodie preiudicetur, cum lex ista nova non loquatur in illis: quod enim non mutatur, etc. sicut enim non poterat olim reus accusare accusatorem suum post litis contestationem etiam de maiori crimine: ita etiam nec hodie.
Haupttext
De procedendo in utroque iudicio.
Si civiliter agens ab adversario criminaliter -e accusetur vel criminaliter accusans ab adversario similiter de maiori crimine impetatur, non ut olim -f litis contestationem vel processum iudicii volumus impediri, sed absque preiudicio aliquo in utraque causa simul procedendum esse censemus, etiamsi crimen maiestatis fuerit obiectum, et in utroque iudicio, secundum quod iuris est et causarum qualitas exegerit, procedatur. Evidens enim accusati videtur esse nequitia .a. et frustratio manifesta, qui non prius adversarium suum voluerit accusare vel de maiori crimine convenire nec etiam crimen, quod maiestatem nostram leserit, zelo fidelitatis accensus proponere voluerit, quam esset ab eo, qui iura vel iniuriam suam prosequitur, in iudicio lacessitus. Eadem censura servanda in quibuslibet .b. preiudicialibus aliis, etiamsi tales sint, ex quibus probatis nullum retro iudicium redderetur, dummodo peritorum iuris varietate decisa super principali causa tantummodo diffinitiva condempnationis .c. vel absolutionis sententia proferatur. In emergentibus .d. tamen questionibus, veluti super incompetentia iudicis .e. allegata aut super dilationibus dandis vel super personis testium, qui interdum a dicendo testimonio repelluntur, et similibus primitus terminandis, in quibus communis iuris altercatio conquievit, presenti lege nichil volumus innovari.
Rechte Glosse
.a.¶ et nocent ista sibi ad hoc, ut accusatio maioris criminis non preferatur minori, simile ad hoc e. ad l. c(orne). de fal. l. satis.
.b.¶ ergo sive per exceptionem sive accusationem secundo loco principaliter propositam tenetur/terminetur? de preiudicio non faciendo alicui questioni, non differtur accusatio prima proposita occasione alicuius preiudicii, quod timetur, sed simul/semel procedatur in utroque, ut hic dicit, et hoc indicat hic articulus, quibuslibet, qui hic ponitur: complectitur enim omnia preiudicialia, ut ff. de her. insti. l. hoc articulo. Et ita lex ista corrigit omnes leges, que dicunt accusationem primam propositam differendam vel postponendam esse per accusationem preiudicialem vel accusationem secundo loco prepositam vel si hoc idem petatur/petitur per exceptionem. Tractatur enim de preiudicio non faciendo alii questioni, quoniam/aliquando per exceptionem, ut cum agit aliquis communi divi. pro re, que negatur communis, vel agitur famil. her. et negatur coheres, et in similibus, ut ff. famil here. l. i.et ff. de except. l. fundum ticianum, et l. sed si ante viam , quod dic, ut in summa famil. her. § fingit*/agitur autem heres?*et co. divi. circa prin.ibi, nec in hiis casibus distingo. Item per actionem preiudicialem secundo loco propositam preiudicatur actioni primo loco proposita, et de hac materia dic, ut in summa de ordine iu. § si autem questiones moventur, a pluribus secundum Azonem, que omnia per legem istam, ut dictum est corriguntur. Si autem civiliter agent vel criminaliter accusanti nichil preiudiciale opponatur, remanet in suo loco regula quae est ff. de iudic. l. qui prior. et C. qui accusare non possunt l. i. et l. neganda.
.c.¶ Iudicis officium est condepnare, vel absolvere, ut hic et ff. de re. iud. l. i. et iii. C. de sent. et inter. omni. iud. l. iii. ff. de iud. l. si debitori inst. et de of. iud. § et si no. est.
.d.¶ ius commune secundum veram oppinionem
.e.¶ ex l. ista manifeste apparet, quod questio super incompetentia iudicis est emergens, idest, cum queritur an iudex a quo vocatur aliquis sit competens. Sententia ergo lata super ista emergenti est interlocutoria, quod dic ut in summa de sen(tentiis) et inter(loc). o. iu. § est aut. sententia interlocutoria, et in summa de iud. § sic ergo inquisitio, ergo non appellatur ab ea, ut de iud. l. apertissimi. Idem et si non esset emergens idem responderi deberet. Hec enim questio principalis non est, cum super ea iudex principaliter aditus non fuerit, ergo est incidens, hoc posito, quod non sit emergens: nulle enim sunt alie, quod dic ut in summa de ordi. iud. § si aut. questiones. Sed in incidenti secundum doctores nostros non pronuntiantur, ut ibidem dicitur: quomodo ergo appellabatur, si non pronuntiabitur? Et hoc manifestius liquet in questione incompetentis iudicis, quia in ea iudex non pronuntiat sed intuetur ut existimat vel cognoscit ut probantur hoc ff. de iudic. l. ii. § sed si dubitetur, et l. si quis ex aliena, et ff. ad m. l. de iur.