Linke Glosse
-b¶ Sed infra quod tempus restituetur minor? Respondeo, olim infra annum utilem, hodie infra quadriennium, ut C. de in integrum restit. l. fi. in princ. et incipiet currere istud tempus finito tempore minoris, quod est etatis et intrante tempore maioris, quod est secundum iura romana finito xx.v. anno, ex quo dies xxv anni illuxerit, ut in prealle. l. § i. , Sed secundum hec iura completo xviii a(nno) ex quo dies x et ix anni illuxerit, ut i(nfra) e(odem) § fi.et ita a decimo viii anno usque ad xx. ii. annum restituetur. Sed et videtur, quod verum puto, quod possit petere restitutionem a decimo octavo anno usque ad xxv annum, nam si inpetrata fuerit venia etatis, quod potest masculus habens xx. annos, femina habens xx.iii. annos, ut C. de hiis qui ve. eta. inpetra. l. ii. quod ab insinuatione principalis indulgentie tempus restitutionis scilicet quadriennium curret impetranti: ita tamen ut si quadriennium illud ante xx.v. annum compleretur, stipulatur sibi tantum tempus, quantum deest xxv. anno ita ut usque ad xxv. an(nos) restituatur, ut C. de temporibus in integrum resti. l. ea in princ.Qua ratione ego dico idem esse in quolibet minore, ut a tempore sue maioris etatis, quod est completo xviii an(n)o et dies xviiii an. illuxerit, ut i(nfra) Kein Infoe. § si usque ad xxc. annum possit restitui per prealle l. ea que.
-c.¶ Si enim iure communi est usus, non iuvatur, ut C. de in integrum resti(tuitur) mino. l. ult.Nam si sibi servum necessarium comparaverit, et is decessit non restituitur, quia eventus dapni non indulget restitutionem, sed inconsulta facilitas. Idemque et si adiit veritatem, in qua res erant multe mortales, nec enim restituitur propter interitum rei: hoc porro *sebverri posset* minori, quod non respexit interritum posse venire, ut ff. de mino. l. verum § si locupleti.
-d¶ de sui facilitate habes ff. de mino. l. denique § tantum illud, et C. de in integr. rest. l. minoribus in integrum resti. et de dolo adversarii, ac etiam simul de sui facilitate habes ff. de minor. l. i. in prin. et l. quod si minor. § i. et l. non omniaet l. prefecti. De fraude vero tutoris vel curatoris habes ff. de minor. l. eum qui voluntate , et l. tutor , et C. quando tu(t). vel cu(r). l. ante penult.Et multe alie sunt leges, quas studiosus lector poterit invenire per totum titulum de min. C. et ff.
-e¶ aliud in procuratore est, quam in tutore, curatore, vel ballio: quia cum leditur minor per factum procuratoris, qui solvendo est, non restituitur, ut ff. de minor. l. cum mandato Cum vero leditur per tutorem, curatorem, vel balium, habet electionem minor, utrum restituatur, an personali actione, agat contra tutorem, vel curatorem, vel balium suos, ut ff. de minor. l. ei qui § i. Nisi quando leditur, et quia instantia iudicii prout triennio: contra idem, quod diximus in procuratore, ut C. de iudiciis l. properandum, § ult.Et est ratio, quia minor lesus per procuratorem non habet electionem, lesus autem per tutorem, vel curatorem habet. Magis enim fuit subveniendum tutori vel curatori, qui gerit ex necessitate, quam procuratori qui gerit ex voluntate: nam et hoc expedit aliter ut prius alius conveniatur, vel conveniri possit, et nota hoc in summa C. de in inter. rest. minor. circa principium in illo versiculo, item restituitur minor si ipse decipiaturet in summa si tutor vel curator interve. secundum Azo.
-f¶ Aperi occulos tuos, et vide: quia licet lex ista in sui principio dicat minorum iura inviolata servari, qui in modice lesi probantur, hic non repetit in modice, nec ego repeto, nec repetendum esse credo, s(upra) enim dicit propter in modicam lesionem minorum inviolata servari iura, scilicet ipso iure sine aliqua restitutione, hoc enim est inviolata vel incasta iura servari, ut C. in quibus ca. ma. in integ. rest. que indulgetur enim propter sui facilitatem, vel adversarii caliditatem, vel ratione eorum, que non acquisiverant: vel eo quod honeri se *inplicuerunt*, ut ff. de mi. l. quod si minor § non semper, et l. non omnia. Pro minima tamen re non datur restitutio, si maiori rei vel summe restituetur preiudicetur, ut ff. de in integrum restitu. l. scio. Quandoque tamen ut detur restitutio, necessarie est grande dapnum pati minorem s(upra) in rebus, que fortuitis casibus subiacent, et in rebus causa iudicati captis, ut ff. de mino. l. etsi sine, // f. 37r //§ quesitum , et l. si ex causa, et probatur, quod minores debeant restitui secundum veteres leges ex eo, quod secundum hic dicitur, in quibus leges veteres succurebant.
-g¶ debet probare minor, scilicet deceptum esse veri, et non ad eo industrius erit, ut non sit verisimile cum lapsum propter etatem, non succuritur ei, ut C. qui et adver. quem l. i. Nec enim hoc ipso quod minor est, statim et circumscriptum se docuit, ut C. de in integr. resti. mi. l. minoribus, et ff. de iure iura. l. nam postea § si minor, nisi in mutuo, propter feneratoris odium, C. si adver. credi, l. ii. et nota hic in summa de in integrum resti. circa prin(cipium) ibi item restituitur minor. si ipse decipiatur et in summa qui et adversus quos, secundum Azonem.
-h¶ si ad versis delictum l. i. ff. de *mio.* l. auxilium § in delictis.
-i¶ nota: minoribus in civilibus et criminalibus causis et publicis tutorum vel curatorum seu balliorum auctoritatem absistere non debere, ut hic et C. qui le. p. le. i. et ii.et de auc. prest. l. clarum, et est ratio: cum enim minor legitimam personam non habet in iudicio sine tutore aut curatore seu ballio nulla esse sententia contra eum lata, pro eo lata teneret C. de procur. l. non eo minuset no. in summa domini az. qui. le. p.
-k¶ nota de sinu imperiali gratie pupillus inpartiri, ut causas criminales et publicas per tutores eorum aut curatores ad lites datos in iudicium deducant, quod etiam permictitur mulieribus coniugatis ut per maritos vel alios, quos voluerit procuratores sufficienter instructos accusare possint alios vel accusare *abalur iiii*.
Haupttext
De restitutione minorum.
Minorum iura, qui in iudiciis vel extra iudicia immodice lesis probantur, precipimus inviolata servari, quibus in illis casibus tantum succurrimus beneficio restitutionis in integrum indulto, in quibus eisdem leges veteres -b succurrebant, videlicet si -c. facilitate -d sui, tutorum, curatorum, baliorum seu etiam procuratorum -e fraude vel ignavia aut dolo adversariorum suorum lesi -f probantur -g . Eis autem delinquentibus -h , si delictum procedat ex animo, nisi quatenus miseratio etatis iudicem moverit, minime subvenimus. Illud etiam constitutioni presenti duximus annectendum, ut in causis non tantum civilibus, verum etiam criminalibus et publicis tutorum aut curatorum seu baliorum auctoritas ipsis assistat -i . Abundantiorem etiam providentiam de sinu gratie nostre pupillis volumus impartiri -k , ut causas criminales et publicas etiam per tutores eorum aut curatores ad lites datos in iudicio deducere valeant, dum suam et suorum iniuriam prosequantur, sive accusent sive ab aliis accusentur, penis ex actionibus debitis constitutionibus nostris et antiquo iure statutis personis principalibus infligendis. Minores autem tam masculos quam feminas intelligimus eos easve, qui vel que nondum etatis sue octavum .a. et decimum annum excesserunt. Quo completo ipsos tam in contractibus quam in iudiciis et in omnibus perfecte etatis volumus reputari.
Rechte Glosse
.a.¶ nota: minores intelligi tam masculos quam feminas, qui vel que nondum etatis sue octavum annum et decimum excesserunt, ut in lon. de prohib. ali. mi. l. i.et l. si infans ante decimum.