Linke Glosse
-c.¶ in aut. de testibus, aut. de testibus, aut. lic. testes et C. de fide insti. l. iudices. .
-d¶ scilicet magnorum, que scripta sunt in quaternionibus doane , ut s. de offi. m(ag). iusti. l. i.in fi.
-e¶ permictimus. Si iudex viderit expedire, quod dic ut in summa de testibus § producendi autem sunt testes secundum Azonem.
-f¶ Cuius erit electio partium, ut eligant, an iudicis? Credo, quod tunc iudex eligat, quando partes nolunt eligere, ar(gum). ff. de l. i. l. huius in fi., quasi illa dictio 'sive' notet ordinem, ut ff. de l(eg). ii. l. cum pat(er) § penult. cum similibus et sic apparet quod ubi questio est inter regem et alium, non debet curia eligere soli iudices, nisi alia pars parata est eligere, et quia lites debent sine suspictione procedere, et quia observandum etc. ut ff. de iudic. l. observand..
-g¶ Nota ob defectu testium
Haupttext
In quibus causis audientia committatur et de pena venire nolentium et dolo eius, cui audientia committitur.
In pecuniariis -c. litibus omnibus preterquam in questionibus castrorum et feudorum -d , que specialiter in curia nostra tractantur, audientiam testium permittimus -e delegari. In criminalibus autem et predictis civilibus causis testes in curia nostra precipimus presentari, nisi testes adeo senes et valitudinarii sint, quod sine ipsorum periculo curie presentari non possint, quo quidem casu ipsorum audientia iudicibus electis a partibus vel datis a curia committatur, qui eos tantum testes recipiant, quos ad curiam nostram viderint venire non posse. Contra quos auditores scilicet per electionem partium vel curie approbatos probationes in contrarium nullatenus admittantur, videlicet si pars receptos testes sanos et iuvenes esse contendat. Sane -f si in termino ad probandum sibi dato pars, que probare debuerat, in probatione deficiat per defectum -g testium, qui sibi venire promiserant, vel ipsius iudicis aut coactoris alleget nequitiam atque propterea terminum exigat prorogari, tunc, postquam parti alteri fuerit per cognoscentis litteras intimatum, ex iusta causa et necessaria prorogatio .a. termini .b. poterit impetrari .c. . Is tamen, cui commissa est audientia seu coactiotestium predictorum, si in commisso sibi officio dolosus aut negligens .d. inventus fuerit, curie nostre in tertia parte mobilium condempnetur et nichilominus parti lese .e. in omnem dampni .f. extimationem .g. satisfacere teneatur, eadem pena .h. testibus irroganda, si per cogentem admoniti venire detractent, nisi certa pena ab eo .i.SL. sollte hier vermerkt werden, dass am Rand der Index "i" doppelt vergeben wurde und der nachfolgende Text erst das zweite "i" ist, während das erste "i" eine Glosse zu einer nachfolgenden Konstitution meint: Was sagt das über die Reihenfolge der Vorlage und der GLossierung aus?!, cui hoc commissum fuerit, testibus fuerit indicta, que predicta pena sit maior, quo casu pena imposita exigetur. Hec in civilibus vendicant sibi locum. In criminalibus autem, in quibus aliquando, videlicet cum quis capitaliter accusatus est, extimatio cause haberi non potest, pena tertie partis mobilium curie nostre omnino soluta, testes autem et iudices impetratos parti lese in viaticis et sumptibus litis sacramento suo cum taxatione iudicis declarandis volumus esse dampnandos, principali causa nichilominus, non obstante lapsu termini, suo ordine peragenda, eodem etiam obtinente in civilibus causis, si testes aut coactores eorum non solvendo fuerint, aut [34v] parti lese per restituende cause beneficium succurratur. .k. .m. .i.MS: questa i. appartiene a qualche altra glossa! Ma non ho ancora individuato il punto esatto! SL: die Glosse gehört vom Sinn her nach oben, vor die andere i.-Glosse, Z. 194/195, z.B. hinter 'detractanda"
Rechte Glosse
.a.¶ huius § sententiam sic intelligo: si is, qui probare debuerat, in probatione deficiat in termino sibi dato propter defectum testium vel iudicis seu coactoris, si quidem nullus eorum fuit in dolo vel in culpa, sed forte propter simplicitatem vel aliqua iusta et necessaria causa impediti fuerunt, prorogatio termini, que est quedam restitutio temporis, poterit impetrari. Si vero fuerunt vel in dolo vel in culpa ita quod actio conpetat contra eos ad extimationem totius cause vel litis, ut hic notavi, non debet impetrari prorogatio termini cum *lix* non debeat suo ordine agi, ut bona sit ratio differentie quam assignat lex ista inter civiles questiones et criminales, possit tamen distinguere: sit solvendo vel non, ut i. de resti. mu. mi. et rei p. l. ult.et ff. de mi. l. cum mandato. In restititione vero minorum distinguerunt doctores nostri: habeat minor // f. 34r A//contra alium et tunc nihilominus restituitur contra adversarium suum, ut C. si tut. interve. l. etiam, an contra eumdem? Et tunc non restituitur ut ff. de minor l. in cause ii, quod dic. ut in Kein Infosum(m)a de int. resti. mino. § quandoque aut(em) et si decipiatur minor non restituitur secundum Azo. Quidam vero, ut Pi. contradicunt ut continetur in distinctione sua, qui sic incipit 'minor qui rest. desiderta vel" ...
.b.¶ ex iusta causa et necessaria potest terminum prorogari.
.c.¶ que autem sit termini iuxta et necessaria causa queras, ff. ex qui ca. ma. in. rest. l. i.
.d.¶ primo termino nondum transacto , alioquin non prorogaretur primus terminus, sed esset alius terminus, ut ff. de precario l. sed si manente et ff. de arbitris l. si cum dies in fi.. Respondeo et ff. quando dies le. ce. l. iiii, et ff. de le. i. l. cum quintam § si fundus ab omnibus .
.e.¶ negligens. Scilicet dolus et negligentia pari pena puniuntur.
.f.¶ C. de testibus l. si quando in fi..
.g.¶ totius scilicet cause vel litis, et hoc apparet ex differentia, que assignatur inter civiles causas et criminales, ut infra ponitur.
.h.¶ nota dicas totius cause vel litis, set (=sed) expensarum, quas fecit pro probatione facienda vel prorogatione termini inpetranda: hic enim, quando impetratur prorogatio termini, causa non amictitur, alioquin prorogatio nulla esset. Cum vero infra terminum non impetratur prorogatio, et in termino non probatur, tunc causa civilis amcititur, si testes aut coactores solvendo sunt, et in eo casu tenetur ad omnem extimationem totius cause, ut in fine huius legis dicitur, ubi assignatur differentia inter civiles et criminales questiones. Criminalis questio propter lapsum termini non amictitur, et ob hoc quia extimari non [potest], quando agitur ad capitalem penam. Testes iudiciales dapnantur ad tertiam mobilium et in viaticis et sumptibus litis.
.i.¶ si ergo extimatio cause haberi potest quando criminaliter agitur, quia ex eo crimine imponitur peccuniaria pena, ut in l. Iulia de vi privata et in defensa inposita , et in similibus, ut C. ad l. iuliam de vi pu. vel pri. l. tutores, et s. de conces. defen. inpos. l. i. // infra de ill. po. arm. l. pe. Causa debet amicti et agi contra iudices sive testes, sicut dicitur in civili in fine huius legis, cum cessat causa in per quam aliud dicebatur in criminali. Cum vero agitur ad capitalem penam, nam non amictitur, et ita idem est quod in civili, quando termini prorogatio impetratur: quia utrobique non admictitur causa, et agitur contra iudices, vel testes ad viatica vel suptus/sumptus litis, ut hic et s. e. l. § sane et ita subtiliter omnimoda inducitur omnimodo fere similitudo in hac lege inter questiones civiles et criminales. Nota propterea quod tribus modis imponitur pena #capitalis# videlicet cum aliquis dapnatur ad mortem et quando amictit libertatem, item amictit civitatem: quolibet enim istorum trium capitalis pena dicitur inponi, ut ff. de publ. iudic. l. ii.